Onderzoeksanimatie; onderzoek en animatie

Publicatie op Versvak.be over het maken van de animatie: onderzoek over integratie.

Diverse onderzoekers zijn bezig met de vertaalslag van onderzoek naar praktijk. Een onderbelichte mogelijkheid is het opzetten en verspreiden van een animatie, waarbij de resultaten worden geïllustreerd in bewegend beeld. Wat komt daar allemaal bij kijken?

Van onderzoek naar bewegend beeld: een kijkje achter de schermen

Auteurs: Nella Geurts* (de onderzoeker) en Janna Kool** (de ontwerper)

Diverse onderzoekers zijn bezig met de vertaalslag van onderzoek naar praktijk. Dergelijke valorisatiepraktijken dienen de maatschappij te informeren over de resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Het maken van deze vertaalslag is makkelijker gezegd dan gedaan.De mogelijkheden zijn divers; van een draadje op Twitter tot het maken en verspreiden van een infographic. Een onderbelichte mogelijkheid is het opzetten en verspreiden van een animatie, waarbij de resultaten worden geïllustreerd in bewegend beeld. Wat komt daar allemaal bij kijken? Een illustrator en een wetenschapper geven een kijkje achter de schermen.

De onderzoeker aan het woord: de afwegingen vooraf

De internationale publicatie

Het proces begon bij het ontvangen van het heugelijke nieuws dat een artikel uit mijn proefschrift geaccepteerd was voor publicatie bij een internationaal tijdschrift. In dit artikel wordt op basis van diepte-interviews geconcludeerd dat recente hoogopgeleide migranten uit Turkije diverse hindernissen in Nederland ervaren, waardoor zij zich hier niet altijd thuis voelen. De bevinding dat deze hoger opgeleide migranten zich minder vaak thuis voelen in Nederland dan lager opgeleide migranten wordt de integratieparadox genoemd. In overleg met collega’s besloten we dat we deze resultaten graag breder verspreiden en de vertaalslag willen maken naar de praktijk.

Opvallen bij meerdere doelgroepen

Als onderzoeker heb ik voorheen mijn onderzoeksresultaten gedeeld via Twitter en andere media, in de vorm van een kort bericht, een Nederlandse blog en als infographic. Hoewel het onderzoek via deze weg zeker diverse mensen bereikte, bleef het aantal reacties en de ogenschijnlijke impact beperkt. Bovendien kreeg ik de indruk dat via dergelijke praktijken met name mijn (directe en/of indirecte) collega’s geïnformeerd werden, en niet zozeer beleidsmedewerkers en/of de groep die centraal staat in mijn onderzoek. Dit was voor mij de aanleiding om contact op te nemen met Janna, die als motto heeft om ‘ingewikkelde zaken helder te verbeelden’.

We besloten een animatie te maken, waarbij onze verwachting was dat bewegend beeld meer opvalt en aantrekkelijk is om te bekijken voor diverse groepen. Met een animatie wilde ik namelijk het liefst meerdere doelgroepen bereiken, zowel beleidsmedewerkers, de mensen die centraal staan in mijn onderzoek alsook collega’s. Daarnaast bood het internationale tijdschrift waarin het artikel zou verschijnen de mogelijkheid om een video te uploaden. Dit gaf direct een thuis voor de animatie: een plek waar de kijker van de animatie direct het uitgebreide artikel bij de hand zou hebben.

De illustrator aan het woord: het proces

Verbeelden van onderzoek qua inhoud én vorm?

Nella belde me met de volgende vraag: ons onderzoek is klaar, wil je het abstract visueel maken? Inhoudelijk natuurlijk, maar ook de aanpak van het onderzoek? De onderzoeksvorm bleek bijzonder te zijn, want de combinatie kwalitatief en kwantitatief komt niet vaak voor. Ik werk als illustrator vaak samen met onderzoekers, waar ik infographics en illustraties mee maak om het onderzoeksrapport aantrekkelijker en helderder te maken. Ook maak ik animaties, meestal voor commerciële organisaties en overheden.

Animatie leent zich goed om ingewikkelde zaken helder uit te leggen, omdat mensen verschillend leren en begrijpen. De één leest het liefst, de ander kijkt of luistert liever. Wetenschappers zijn gewend om de informatie in artikelen te filteren, maar wil je onderzoek voor een breder publiek toegankelijk maken, dan werkt een animatie goed. Deze onderzoeksanimatie leek me daarom een mooie uitdaging. In mijn werk ben ik steeds op zoek naar de kern van de zaak. Zo zocht ik, samen met Nella, ook naar de essentie van de informatie uit haar onderzoek. En hoe verbeeld je dit zo helder mogelijk? En voor wie?

Voor wie is de film bedoeld?

Vaak een lastig onderdeel is het bepalen van de doelgroep. Wie houden we in gedachten tijdens het maken van de film? Nella wilde de film voor veel verschillende mensen maken. De reden om de doelgroep te specificeren is dat het het kiezen vergemakkelijkt. Zoals de schrijfstijl-keuze; wat leg je wel en niet uit, welke woordkeuze gebruik je en wat raakt je kijker? Zo zijn collega-onderzoekers bekend met jargon en de Turkse surveydeelnemers en beleidsmedewerkers in mindere mate.

We zijn uitgekomen op de beleidsmedewerkers als hoofddoelgroep en collega-onderzoekers, Turkse deelnemers aan het onderzoek en andere geïnteresseerden als subdoelgroep. Dit omdat de onderzoeksresultaten over een relatief nieuwe onderzoeksdoelgroep de beleidspraktijk kan informeren en aanvullen. Bovendien, dachten we, is een heldere animatie voor beleidsmedewerkers ook helder voor de andere mensen. Om hier zeker van te zijn checkten we dit tijdens het maakproces bij een beleidsmedewerker.

Onderzoeker en ontwerper werken samen

Binnen onze samenwerking was Nella de inhoudelijk expert en ik de begeleider van het maakproces en vertaler van de onderzoeksresultaten via een script naar toegankelijk beeld. In de praktijk raadpleegde ik bij Nella of het script en de visuele uitwerking nog steeds klopte met het onderzoek.

Dat ging ongeveer zo, waarbij ik schreef:

“Ik probeer toch de tekst nog wat in te korten, zodat de vertalers iets meer speelruimte hebben. … Eigenlijk onderzoek je waarom hoogopgeleide Turkse migranten verbinding missen. Niet: waarom er een verschil tussen is hoog- en laagopgeleiden. Klopt? Zoja, dan paradox erin houden, maar onderzoeksvraag helderder.”

Nella als reactie:

“Klopt – hoe komt het dat sommige hoog opgeleiden zich wél en anderen zich níet verbonden voelen met Nederland (als onderzoeksvraag)“.

Van ruim 400 naar max 250 woorden

Verschillende publicatie-plekken hebben verschillende technische eisen, denk aan: een verschil in formaat, in lengte en bepaalde geluidseisen. Nella zocht het een en ander op. Zo wilde Twitter maximaal 2 minuut en 20 seconden en het tijdschrift gaf aan maximaal 100 MB te accepteren.

Om tot een film van 2:20 minuut te komen, past een lengte van maximaal 250 woorden. Daarnaast bleven we de beleidsmedewerkers in gedachten houden en focusten we op actief taalgebruik in plaats van wetenschappelijke taal. Ik lette er bovendien op dat het script geschikt was om later te verbeelden.

Een voorbeeld van de omzetting was in de introductietekst. Versie 1:

“Nederland is druk aan de slag met het aantrekken van hoogopgeleide migranten, om zo van een innovatieve toekomst verzekerd te zijn. Uit Turkije komen de laatste jaren steeds meer hoogopgeleiden die zich in Nederland willen vestigen. Zo kwamen er in 2018 bijna 7000 nieuwe migranten uit Turkije naar Nederland.”

Dit zijn 49 woorden. In de eindversie teruggebracht naar 24 woorden:

“Nederland trekt graag hoogopgeleide migranten aan, om zeker te zijn van een innovatieve toekomst. In 2018 kwamen bijna 7000 migranten uit Turkije naar Nederland.”

Aangezien de interviews in het Nederlands, Engels of Turks waren afgenomen, was onze insteek de animatie tevens in deze talen te maken. Op deze manier konden diverse beleidsmedewerkers alsook onderzoekers en migranten uit Turkije de animatie bekijken.

Helder en neutraal in beeld

Animatie is de combinatie van geluid en beeld. In dit geval: het onderzoek zó visualiseren dat het voor een algemeen publiek makkelijk is om het verhaal te begrijpen. Het visualiseren van een dergelijke paradox bleek makkelijker gezegd dan gedaan. Dit was een eerdere versie in de schetsfase:

Hier is te zien dat een hoger opleidingsniveau van de Turkse migranten gepaard gaat met minder thuis voelen in Nederland. Dit kwam echter niet over als een onverwachte bevinding – oftewel een paradox. Bovendien suggereerde deze grafiek dat minder thuis voelen (op de x-as) leidt tot een hoger opleidingsniveau (op de y-as). De grafiek in de eindversie hieronder geeft de bevinding beter aan, met omgedraaide assen: een trend van linksboven naar rechtsonder en een treurige hoogopgeleide Turkse migrant zittend op de laatste staaf van de staafdiagram. Het probleem is zo duidelijker:

Aangezien de onderzoeksvraag gaat over opleidingsniveau en je wel of niet thuis voelen, lieten we bepaalde aspecten in het midden – zoals geslacht, huidskleur en religie – om tot zo neutraal mogelijke beelden te komen. Zo kwam de kern van het verhaal het helderst in beeld.

In dit soort overwegingen werkten we samen en pasten we beelden en ideeën op elkaar aan. Een mooi voorbeeld is dat Janna in een schets een Europese vlag gebruikte als metafoor voor ‘het hebben van een westerse outlook’. Nella gaf aan: “Bij de tweede hindernis vroeg ik me af of we iets anders kunnen verzinnen dan de Europese vlag, omdat veel migranten aangaven zich ook niet per se met Europa te identificeren maar meer met de wereld.”

In de eindversie werd dat een wereldbol met westerse wereld vooraan:

De timing in drie talen

Na overleg werkte ik het storyboard uit in een animatieprogramma tot de eindversie van de animatiefilm in het Engels. Om de twee andere vertalingen qua timing te laten kloppen, versnelde of pauzeerde ik de ingesproken tekst zó, dat het klopte met wat er te zien was. De timing voor de Nederlandse versie ging wat dat betreft relatief makkelijk. Voor de Turkse versie raadpleegden we de Turkse voice-over en Turkse tolk die bij het onderzoek betrokken was. Klinkt deze timing nog natuurlijk?

Nadat de vertalingen, de timing en visuele uitwerking goed waren, exporteerde ik de film in de drie talen. Nella nam contact op met het tijdschrift dat de animatie in drie talen graag bij het artikel plaatsten.

Eindresultaat video

Het resultaat

Vanuit de ontwerper: successen en samen sterk

Ik vind het visualiseren van onderzoek belangrijk omdat dit nieuwe kennis betreft. Door deze kennis te delen kan een samenleving een stap verder komen. Bijvoorbeeld op het gebied van de integratie van hoger opgeleide Turkse migranten. Daarnaast vind ik het omzetten van iets ingewikkelds naar iets eenvoudigers geweldig. Hierbij stel ik vragen en vraag ik door om het echt goed te begrijpen, maar ook om de kern van het verhaal te pakken. De uitwisseling met de onderzoeker heb ik daarbij nodig om het verhaal adequaat te verbeelden.

De samenwerking met Nella beviel mij goed omdat we allebei open stonden voor aanpassingen. We stelden het gezamenlijke doel boven onze eigen ‘darlings’. Dat is niet altijd makkelijk, maar in dit maakproces zeer geslaagd.

Vanuit de onderzoeker: ingewikkelde zaken, groot bereik

Bij het verspreiden van de animatie heb ik veel positieve reacties ontvangen van de diverse doelgroepen. Van collega’s en beleidsmedewerkers kreeg ik te horen hoe ‘kort en krachtig’ de animatie was en ik kreeg veel reacties van migranten uit Turkije die de animatie tegen waren gekomen en zich in het verhaal herkenden. Op alle sociale media waar ik de video deelde werd het vaker bekeken en gedeeld dan bij eerdere valorisatieactiviteiten zoals het delen van een infographic of van de belangrijkste resultaten in een draadje op Twitter. In totaal zijn de drie video’s meer dan 1600 keer bekeken, waarbij meer dan de helft van de kijkers de Turkse animatie heeft gezien. Ook het artikel, waarbij de animaties te zien zijn als video abstracts, is vaak bekeken.

Door de reacties uit verschillende hoeken ben ik ervan overtuigd dat een animatie een waardevolle mogelijkheid is om onderzoeksresultaten te vertalen naar de praktijk. Ik ben aangenaam verrast over hoe een korte boodschap zoveel van het onderzoek kan vangen, en informatief is voor zowel mensen binnen als buiten de wetenschap.

*Nella is promovenda bij de afdeling Sociologie aan de Radboud Universiteit. Contact opnemen kan via nella.geurts@ru.nl of op Twitter @NellaGeurts.

**Janna is ontwerper van illustraties, infographics en animaties met gemeentes, onderzoekers en duurzame ondernemers. Voor contact over en voorbeelden van ingewikkelde dingen, helder verbeeld, kijk op https://jannakool.nl.

Omslagfoto: Ontwerp JannaKool.nl

Met dank aan redacteuren van Versvak.be: Jeanette Renema en Paula Thijs

Meer over de opdracht ga naar Animatie: onderzoek over integratie

Over Versvak.be: “… naast het inzichtelijk maken van onderzoeksresultaten, willen we bij Versvak ook beleidskeuzes of -praktijken aan de kaak stellen om te leren waar deze eigenlijk op zijn gebaseerd.”