De waarde van visuele wetenschapscommunicatie in onderzoek

04/04/2023

Aangaande Janna, Bewegend beeld, Bijzondere bronnen, Diep denkwerk, Illustere illustratie

Meer dan de kers op de taart

Over de waarde van visuele wetenschapscommunicatie in onderzoek. In vier fases:

het vinden van financiering,
het doen van onderzoek,
het rapporteren van (deel)resultaten en
het delen met de samenleving.

NB: dit artikel schreef ik op uitnodiging van SciCom.nl, zie daar the English version:
More than the icing on the cake

visuele wetenschapscommunicatie — Visuele wetenschapscommunicatie in vier fases van onderzoek

Wetenschap, communicatie en visualisatie. Waarom?

Wat is de waarde van wetenschap en wetenschapscommunicatie?

De Nederlandse overheid zei in het plan De Waarde van Wetenschap (2019): “Wetenschap zoekt antwoorden op actuele vraagstukken, maar zorgt ook voor kennisontwikkeling waardoor we voorbereid blijven op toekomstige uitdagingen.”¹

En in hetzelfde document: “Wetenschapscommunicatie is tweerichtingsverkeer. Een dialoog tussen de wetenschap en de samenleving laat iedereen zien hoe onderzoek bijdraagt aan maatschappelijke en economische vooruitgang.”² Maar John C. Besley en Anthony Dudo gaan een stap verder in hun nieuwe boek “Strategic Science Communication”. Zij focussen op de gedragsverandering middels dialoog. En specifiek de gedragsverandering door de verandering van geloof, gevoel en frames.

En de waarde van visuele wetenschapscommunicatie in onderzoek?

Met wetenschapscommunicatie als uitgangspunt, is Visuele Wetenschapscommunicatie verantwoordelijk voor het visuele aspect van gedragsverandering.³

Dit onderzoek gaat over dementie bij ouderen met een migratieachtergrond en hoe de zorg hiermee omgaat.⁴ Als je de zinnen leest en de tekeningen ziet, denk je dan nu anders over mantelzorgers in deze situatie?

Deze twee illustraties zijn een onderdeel van een grotere infographic. De onderzoekers kunnen deze tekeningen ook los gebruiken in bijvoorbeeld social media posts.

Is één beeld meer dan duizend woorden waard?

Teksten en beelden hebben verschillende voordelen.

Voordelen van tekst:

Tekst is veelzijdig en wordt gebruikt om een breed scala aan informatie over te brengen, van eenvoudige labels tot complexe ideeën en verhalen.
Woorden zijn nog steeds beter doorzoekbaar dan afbeeldingen, gebruikers kunnen makkelijker specifieke informatie te vinden binnen grote hoeveelheden tekst dan in beelden.
Nog steeds is tekst makkelijker te openen en te lezen door een breed scala aan apparaten en software dan dit met plaatjes kan. Handig is het omzetten van tekst in geluid voor mensen met een visuele beperking.
Schrijven (typen) is een snelle manier om inhoud te produceren en kan daarom kosteneffectief zijn.

Voorbeelden van plaatjes:

Afbeeldingen en filmpjes kunnen meer aandacht trekken en meer impact hebben dan tekst, waardoor ze effectief zijn om de interesse van gebruikers te wekken en belangrijke informatie snel te communiceren.⁵
Bij het verduidelijken van complexe informatie kan verbeelden helpen. Het is voor gebruikers gemakkelijker om beelden te begrijpen en te onthouden.⁶ En communiceert over de taalgrenzen heen.
Visualisatie kan helpen bij emoties oproepen en een emotionele band met de gebruiker creëren, wat met alleen tekst moeilijker kan zijn.⁷
In animaties en illustraties kan alles, van fotorealistische tot niet-bestaande situaties, tot complete waanzin. Alle stijlen hebben hun waarde en voordelen.

Mijn voorkeur gaan uit naar een combinatie van beide. Plaatjes hebben meestal een context nodig.

Plaatje zonder tekst met diagrammen en grafieken in een heel breed boek — Plaatje zonder tekst

Tekst: let op! Migratiegeschiedenis beïnvloed de dementiebeleving en zorg — Tekst zonder plaatje

Zie de hele infographic voor de context.

Visualisatie in vier fases van wetenschappelijk onderzoek

NB: dit artikel is vooral geschikt voor wetenschappelijk onderzoek. Voor de duidelijkheid gebruik ik verschillende soorten onderzoek in eenzelfde kader. De visuele voorbeelden komen uit wetenschappelijk en bestuurlijk onderzoek.

In elk van deze vier fases heeft het gebruik van visuele wetenschapscommunicatie verschillende voordelen:

het vinden van financiering,
het doen van onderzoek,
het rapporteren van (deel)resultaten en
het delen met de samenleving.

Het lijkt steeds belangrijker dat de wetenschap zichtbaar ‘waarde teruggeeft’ aan de samenleving en een grotere zichtbare impact heeft met betrouwbaar en diepgaand wetenschappelijk onderzoek.
Samen met wetenschappelijke en toegepaste onderzoekers maakte ik verschillende visuals. We voegden animaties, infographics en illustraties toe aan het onderzoeksproces.

Bijvoorbeeld: Ik werkte samen met Hannah Werner van de Katholieke Universiteit Leuven en Kristof Jacobs van de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij ontdekten dat populisten betere verliezers waren na een referendum dan niet-populistische burgers. Interessant niet? We maakten hier een animatie in het Engels over tijdens dat we wachten op de publicatie op Cambridge University Press.⁸

Plaatje (still) uit de animatie over populisme. De rode P mensen zijn de populistische burgers.

1. Financiering vinden

Vanuit verschillende bronnen is financiering van onderzoek mogelijk.⁹ Visualisatie kan waarde toevoegen bij het aanvragen van geld.

Een beslisser is misschien geen expert op het specifieke onderzoeksgebied in kwestie. Visualisaties kunnen deze persoon of dit team helpen door complexe informatie gemakkelijker en sneller te begrijpen. En zo, waar mogelijk, het besluitvormingsproces te vereenvoudigen.
Het gebruik van schema’s en infographics kan duidelijk maken dat het voorgestelde onderzoek goed gepland is en gebaseerd op degelijke methoden. Dit kan de geloofwaardigheid en haalbaarheid van het voorstel ten goede komen.
Visualisaties kunnen effectief zijn om de betekenis van het onderzoek en de potentiële impact op mensen duidelijk te maken. Dus de nog-niet-bestaande situatie visueel nabootsen of inzichtelijk maken.
Mensen die geld toewijzen aan wetenschappelijke projecten krijgen vaak veel voorstellen. Een krachtig beeld of serie beelden kan een onderzoeksvoorstel helpen met opvallen tussen de andere voorstellen.

Ik werk als beeldmaker vaak samen met bestuurlijk onderzoeksbureau IdeeVersa. In concurrentie met andere bureaus gebruikten we visualisatie in de offerte voor de opdrachtgevers. Zo laten we zien hoe we kwalitatief onderzoek op maat combineren met verhelderende beelden.

Bijvoorbeeld, we werden gevraagd door de gemeente Zoetermeer om uit te zoeken hoe bepaalde aspecten van hun begrotingsdocumenten verbeterd konden worden. Het doel van onderstaand geïllustreerd diagram is om de verwachtingen te managen en aandacht te trekken op een luchtige en intrigerende manier. We hebben de opdracht gekregen.

Stappenplan van het bestuurlijk onderzoek — Stappenplan uit een offerte over het bestuurlijk onderzoeksproces: verkennen, verdiepen en uitwerken.

In de uitwerking van de opdracht zetten we deze stijl door in het rapport, zoals je hieronder kunt zien. Dit geïllustreerde uitlegdiagram is de leeswijzer voor de lezer, de gemeenteraadsleden van Zoetermeer. Zo zien ze de structuur van de gemeentebegroting en het onderzoek. De ‘vage’ delen in het beeld, maken geen deel uit van het onderzoek.

Uitlegdiagram als leeswijzer voor gemeente — Een geïllustreerd uitlegdiagram als leeswijzer voor gemeenteraadsleden met de structuur van de gemeentebegroting en het onderzoek.

-> Samenvattend: door gebruik te maken van visualisaties kunnen onderzoekers een voorstel meer laten opvallen, is de tekst sneller te begrijpen en langer te onthouden. Het is ook een manier om te laten zien dat het onderzoek effectief kan worden gecommuniceerd, wat een belangrijke rol kan spelen bij het verkrijgen van financiering.

2. Het uitvoeren van een onderzoek

Tijdens het onderzoek kunnen onderzoekers hun bevindingen sneller en gemakkelijker begrijpen met afbeeldingen. Het gebruik van visualisatie kan leiden tot nauwkeurigere en zinvollere resultaten. Illustraties, diagrammen en infographics kunnen verschillende voordelen hebben.

Onderzoekers en onderzoeksteams hebben hun hoofd vol met informatie tijdens het uitvoeren van onderzoeken. Het maken van visuals kan hen helpen focussen en reflecteren. Inzicht door overzicht. Bijvoorbeeld tijdens het analyseren, het bepalen van de volgende stap, het schrijven of herschrijven van het rapport.
Het eerste wat de onderzoeker helpt, is de informatie uitleggen aan een blanco persoon. Vooral als het iemand is die geïnteresseerd is, vragen stelt en luistert met een bepaald doel.
Vervolgens (delen van) het onderzoek visueel terugkrijgen, geeft afstand en frisse blik. En het kan de controle op juistheid vereenvoudigen. Zo kan visualisatie het beoordelen van tekst vergemakkelijken, nieuwe inzichten geven en daarmee de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van het onderzoek verbeteren.
En dan, bij het schrijven van de tekst, geven de beelden houvast bij het schrijven van het verslag.
Bovendien kan visuele communicatie de betrokkenheid vergroten van enquêtedeelnemers, andere stakeholders en teamleden te vergroten. Door onderzoeksontwikkelingen en -bevindingen te communiceren met betrokken partijen, kunnen onderzoeksteams efficiënter en effectiever samenwerken.

Hieronder zie je visuele voorbeelden om de totstandkoming van een onderzoeksproject èn gelijktijdig de visuele ontwikkeling te zien. Er zijn nogal wat verschillen tussen deze schets en de definitieve versie van de infographic.

Samen met bestuurskundig onderzoeker Elma van de Mortel maakten we visuals voor het rekenkamer van de gemeente Oss.¹⁰ Deze visual gaat over de vindbaarheid, toegankelijkheid en beschikbaarheid van de jeugdzorg. Tijdens het onderzoek kon het verzamelen van informatie eindeloos doorgaan…

… dus door het overzicht te houden, zag Elma dat de ‘gecertificeerde instellingen’ in het algemeen belangrijk waren, maar geen onderdeel van het onderzoek. We maakten die iconen vaag.

Schets

Deze schets maakten we toen de informatie nog niet compleet was. Zo is in de definitieve versie een rechter toegevoegd.

Eindversie van de infographic

Ontwerp van de infographic, gebruikt in het eindrapport.

Verschillende versies van het icoon over de toegang. Het linker icoontje is de ideale situatie en wordt gebruikt in de infographic. De tweede en derde afbeelding zijn voorbeelden van moeilijkere situaties, die ook in de werkelijkheid voorkomen. In het rapport worden deze situaties toegelicht.

-> Kortom, door visualisaties te gebruiken tijdens het uitvoeringsproces, kunnen onderzoekers effectiever communiceren, analyseren en hun bevindingen begrijpen. Dit zal leiden tot nauwkeurigere en zinvollere resultaten en een betere samenwerking.

3. Rapporteren over (deel)resultaten

Visualisatie kan een tekst toegankelijker maken voor mensen die de publicatie gebruiken en hergebruiken.

Visuele uitleg kan worden gebruikt om onderzoeksbevindingen effectief over te brengen aan een breder publiek. Van leken tot collega-experts.
Het visueel maken van tekst is een goede manier om belangrijke bevindingen te benadrukken, waardoor ze meer opvallen en beter te onthouden zijn voor het gekozen publiek.
Visualisaties kunnen worden gebruikt om onderzoeksresultaten effectief te communiceren met andere onderzoekers, waardoor het voor anderen gemakkelijker wordt om het onderzoek te begrijpen en erop voort te bouwen.
Een toegankelijker rapport helpt de redacteur bij het peer-review proces.
Wanneer een abstract visueel wordt gemaakt, bijvoorbeeld met een korte animatie, is het onderzoek makkelijker te delen met een groter en diverser publiek.

Zo heb ik bijvoorbeeld voor de Radboud Universiteit een onderzoeksanimatie ontworpen in de rapportagefase. Het onderzoek, geleid door sociaal onderzoeker Nella Geurts, ging over de immigratieparadox. De vraag was: waarom voelen hoogopgeleide Turkse migranten zich minder thuis in Nederland dan laagopgeleide Turkse migranten? We hebben het rapport online gepubliceerd op Taylor and Francis Online samen met de wetenschappelijke animatie.

Daarnaast vertaalden we de animatie ook in het Engels, Nederlands en Turks. Dit resulteerde in meer weergaven dan met alleen tekst en diagrammen. En ook op sociale media leidde de animatie tot een hogere betrokkenheid dan andere posts over onderzoek. Zie de animatie in het Nederlands.

-> Samenvattend stellen visualisaties de onderzoeker in staat om de onderzoeksresultaten effectiever over te brengen aan leken, peer-reviewers en collega-experts. Ze maken ook de belangrijke uitkomsten toegankelijker en begrijpelijker, waardoor de impact en het bereik van het onderzoek toenemen.

4. Delen met de maatschappij

Visuele communicatie is vrij breed, van een simpel plaatje tot een hele huisstijl. Ik concentreer me hier op de voordelen van beelden die toegepaste en wetenschappelijke onderzoeken verhelderen. Dit zijn uitlegillustraties, -diagrammen, -animaties en infographics.

Visualisaties kunnen ervoor zorgen dat de informatie sneller begrepen wordt, daardoor beter te onthouden en gemakkelijker terug te halen is. Dit zal leiden tot een beter begrip van het onderzoek.¹¹
Complexe informatie en concepten kunnen toegankelijker en begrijpelijker worden gemaakt met illustraties, infographics en uitleganimaties. Op deze manier is de informatie beter toegankelijk voor een breed publiek, waardoor het onderzoek een bredere impact kan hebben.
Afbeeldingen nemen over het algemeen meer ruimte in nieuwsfeeds in dan berichten met alleen tekst, wat leidt tot meer aandacht online en offline. Unieke en innovatieve visualisaties kunnen de aandacht van kijkers nog meer trekken, wat de betrokkenheid bij het onderzoek kan vergroten.
Sommige begrippen zijn beter uit te leggen met een beeld dan met tekst, zoals ontwikkelingen die veranderen in de tijd en situaties waar je verbanden kunt leggen tussen verschillende factoren
Soms heeft doelgroep minder kennis van een taal, vanwege migratie, een lager IQ of het ontbreken van kansen om meer te leren. Beelden kunnen helpen om mensen te bereiken wanneer taal moeilijker is. Mensen leren op verschillende manieren en lezen is er slechts één van.
Afbeeldingen maken een lange tekst aantrekkelijker om te lezen omdat ze de tekst op een goede manier onderbreken.
Soms is ‘show, don’t tell’ een krachtige manier om gedrag te veranderen. Zeker als je verschillende lagen weet toe te voegen in het visuele verhaal.

Een goed voorbeeld van deze fase is de explainer die ik maakte samen met de onderzoekers Saloua Berdai Chaouni en Ann Claeys van de Erasmushogeschool Brussel (EhB.be). We voegden extra lagen in de film toe, naast het uitleggen waar hun boek en onderzoek over gaat. Zo hoor je in de animatie na een halve minuut: “Vaak is het leed onzichtbaar.”, dan lees je ‘discriminatie’ en zie je op een luchtige manier discriminatie in actie.

-> Dus, visualisaties stellen de onderzoeker dus in staat om de onderzoeksresultaten effectiever over te brengen aan een breder publiek. Bij het aanpassen van de visuele uitleg aan een bepaalde groep mensen, wordt de kans op gedragsverandering groter. Ook is het meten van de impact beter haalbaar.

>Welke mogelijke gedragsveranderingen merk je op na het zien en lezen van dit bericht? Zijn sommige gevoelens, overtuigingen of kaders veranderd?